«Για του Χριστού την Πίστη την Αγία και της Πατρίδος την Ελευθερία»

«Αυτό το λόγο θα σας πω, δεν έχω άλλον κανένα,
Μεθύστε με τ’ αθάνατο κρασί του 21»

Κωστής Παλάμας

Η επανάσταση του 1821 είναι μια ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης για όλους μας. Τα ζοφερά χρόνια της Τουρκοκρατίας, η κρυμμένη φλόγα της προετοιμασίας, η γενναιότητα του ξεσηκωμού, το γλυκοχάραμα της Ελευθερίας, όλα είναι ένα μεγάλο σχολείο ήθους και φιλοπατρίας. Το μυριοδόξαστο πανηγύρι της λευτεριάς μας, το μεγαλειώδες έπος της Ελληνικής Επανάστασης είναι ένα θαύμα που ξεπερνά κάθε λογική. Είναι φάρος υπέρλαμπρος, τηλαυγής, που καταυγάζει με την πνευματική ακτινοβολία του ολόκληρη την οικουμένη. Είναι σέμνωμα εθνικής δόξας και υπερηφάνειας. Είναι η άξια δικαίωση της πατρίδας μας, που υπήρξε η κοιτίδα του πολιτισμού, η γενέτειρα της δημοκρατίας, το λίκνο της Ορθοδοξίας. Η εθνική μας Επανάσταση είναι αληθινά μοναδική, είναι ιερή. Αναφέρει χαρακτηριστικά ο Φώτης Κόντογλου: «Ἡ Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση εἶναι ἡ πιὸ πνευματικὴ Ἐπανάσταση ποὺ ἔγινε στὸν κόσμο. Εἶναι ἁγιασμένη!» Η ιστορία της είναι σαν συναξάρι. Η Ελλάδα μπορεί να παρασταθεί σαν τη μητέρα των Μακκαβαίων που είδε να βασανίζονται και να σφάζονται τα παιδιά της ένα ένα.  Μόνο μέσα από τον πόνο και την πίστη μπορεί κανείς να καταλάβει το δίδαγμα που φεγγοβολεί το 1821. Χωρίς την πίστη και τη θεία αρωγή είναι ανεξήγητη η ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης,

«Γιὰ τοῦ Χριστοῦ τὴν πίστη τὴν ἁγία καὶ τῆς πατρίδος τὴν ἐλευθερία». Ο εμβληματικός αυτός στίχος ανήκει στον Σάμιο ποιητή και αγωνιστή του 1821 Γεώργιο Κλεάνθη, αποκρυσταλλώνει, όμως, το συλλογικό φρόνημα των αγωνιστών της Επανάστασης. Γιατί παρόμοιες είναι οι εκφράσεις και άλλων αγωνιστών, με πιο χαρακτηριστική ίσως εκείνη του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, σύμφωνα με την οποία οι Έλληνες πήραν τα όπλα πρώτα για την πίστη του Χριστού και μετά για την ελευθερία της πατρίδας. Με το σύνθημα «Υπέρ πίστεως και πατρίδος» οι ένδοξοι αγωνιστές του 1821 ύψωσαν το λάβαρο της επανάστασης και έγραψαν χρυσές σελίδες δόξας στην ελληνική ιστορία! Με τον ηρωισμό τους, το αγωνιστικό τους φρόνημα, την αυταπάρνησή τους, το ήθος, την προσήλωση στη χριστιανική πίστη και την αδιάψευστη αγάπη για την πατρίδα αποτέλεσαν για όλους εμάς ιστορικό οδοδείκτη και πρότυπα αρετής και μεγαλοψυχίας!

Αγωνίστηκαν πρωτίστως για την αγία ορθόδοξη πίστη μας. Οι Έλληνες δεν υποδούλωσαν ποτέ το πνεύμα τους γιατί πίστευαν στη μία αληθινή θρησκεία. Η Ορθοδοξία ήταν αυτή που καλλιέργησε την ελληνική παιδεία και την εθνική συνείδηση. Δίδαξε την ιστορία, σφυρηλάτησε το θρησκευτικό και εθνικό φρόνημα. Αυτή η πίστη κράτησε όρθιο και αγέρωχο τον υπόδουλο Ελληνισμό για τέσσερις αιώνες. Τον όπλισε με θάρρος και υπομονή, ώστε να μη λογαριάζει απειλές και κινδύνους. Δεν φοβήθηκε ούτε τον ίδιο τον θάνατο, αφού μέσα στη ψυχή του διατηρήθηκε άσβεστη η προσδοκία της αιώνιας ζωής.

Η ψυχή του ανθρώπου γίνεται παντοδύναμη όταν συνεπαρθεί από μια μεγάλη ιδέα. Οι Έλληνες ήταν φλογισμένες ψυχές που ζητούσαν το αδύνατο: την ελευθερία! Η ελληνική ψυχή δεν ζει, δεν είναι δυνατόν να ζήσει ποτέ σκλαβωμένη. Το αίμα μας είναι προορισμένο να κυλά σε φλέβες ανθρώπων ελεύθερων. Έλληνας και σκλαβιά είναι δύο έννοιες τελείως αντίθετες, ασυμβίβαστες. Ο υπόδουλος ελληνισμός ήθελε να αποτινάξει τον δυσβάσταχτο οθωμανικό ζυγό, επιζητώντας την θρησκευτική και εθνική του ελευθερία. Ήθελε επιτέλους να απαλλαγεί από τους περιορισμούς, τους εξευτελισμούς, τις ατιμώσεις, τις σφαγές, τα μαρτύρια, την καταδυνάστευση και τη βαρβαρότητα μιας μεγάλης περιόδου υποδούλωσης. Ελευθερία ψυχής και πνεύματος ήταν πάντα το σύμβολο της Ρωμιοσύνης.  Αυτή ζήτησαν οι Έλληνες το 1821 και για χάρη της πότισαν περήφανο δέντρο της λευτεριάς. Αγάπησαν την πατρίδα τους με πάθος και υπερασπίστηκαν τα αγιασμένα χώματά της μέχρι και την τελευταία σπιθαμή της ελληνικής γης.

Τέλος αγωνίστηκαν για τη γλώσσα, την παράδοση, την ιστορία, τις αξίες και τα ιδανικά τους. Η καρδιά τους κόχλαζε σαν καιόμενη υψικάμινος από ζήλο για τα όσια και τα ιερά τους. Η ψυχή τους ανδρώθηκε μέσα στο κρυφό σχολειό. Το κρυφό σχολειό, ο νάρθηκας της Εκκλησιάς, το κελί του μοναχού είναι γεννήματα του πολυμήχανου νου του Ελληνισμού στην προσπάθεια για αντίσταση και επιβίωση. Σ’ όλη τη διάρκεια της τουρκοκρατίας, η Εκκλησία αποτέλεσε στοιχείο ενοποιητικό και διαμορφωτικό της ελληνικής ταυτότητας, δύναμη συνοχής, καταφύγιο των διωκόμενων και συμπαραστάτρια του ελληνικού λαού στις δοκιμασίες του. Διατήρησε τη γλώσσα και την ιστορία, διαπαιδαγωγώντας συστηματικά τα υπόδουλα τέκνα της, διαφυλάσσοντας την πνευματική τους ελευθερία. “Έως τριάκοντα επαρχίας περιήλθον, δέκα σχολεία ελληνικά εποίησα, διακόσια δια κοινά γράμματα”, γράφει ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός το 1779. Και όταν θα έρθει η στιγμή του Μεγάλου Ξεσηκωμού, η Εκκλησία δεν θα προσφέρει στους εξεγερμένους μόνο ηθική συμπαράσταση και πνευματική καθοδήγηση, αλλά θα εισφέρει την ένθερμη συμμετοχή των λειτουργών της. Πάμπολλοι κληρικοί αφιέρωσαν στον κοινό αγώνα του Γένους τη ζωή, την ιερωσύνη, τις οικογένειες, τις περιουσίες τους. Άνοιξαν τα μοναστήρια, αληθινά “προπύργια της επανάστασής μας” κατά τον Μακρυγιάννη, πήραν τα όπλα, σαν απλοί μαχητές, πολέμησαν γενναία, συμμετείχαν στις εθνοσυνελεύσεις, πολλοί θυσιάστηκαν.

Στην ένδοξη Επανάσταση του 1821 ενώθηκαν η φιλοθεΐα με τη φιλοπατρία και πολέμησαν μαζί για τη λύτρωση. Οι αοίδιμοι πρόγονοί μας, πιστοί όντες και ευσεβείς, κατανόησαν πως: «ἐὰν μὴ Κύριος φυλάξῃ πόλιν, εἰς μάτην ἠγρύπνησεν ὁ φυλάσσων» (Ψαλμ. 126). Γι’ αυτό έπεσαν στα γόνατα, ζήτησαν τη βοήθεια του Θεού και της Κυρίας Θεοτόκου, που υπέρμετρα ευλαβούνταν, και οπλισμένοι με θάρρος και ελπίδα βάδισαν στο μεγάλο εγχείρημα. Ο φιλάνθρωπος Κύριος που γνώριζε τους στεναγμούς της καρδιάς τους, επέβλεψε στο δίκαιο αίτημά τους και ευόδωσε τον ιερό αγώνα τους. Η δεξιά Του στήριξε το έθνος μας, συνέτριψε τον βάρβαρο κατακτητή και μας χάρισε την πολυπόθητη ελευθερία.

Δύο αιώνες μετά, ας μεθύσουμε με το αθάνατο κρασί του 21, ας φωτίσουμε τις ζωές μας από το λαμπρό φως της θυσίας των ηρώων μας κι ας πλημμυρίσουν οι ψυχές μας με τις υψηλές αξίες και τα ιδανικά των προγόνων μας, δείχνοντάς μας το δρόμο της αρετής και της ελευθερίας, του ήθους και της φιλοπατρίας. Μιας γενιάς ηρώων που κράτησαν αλώβητα μέσα τους τα ιδανικά της Πίστεως και της Πατρίδας, που έφτασαν ανήμερα του Ευαγγελισμού του 1821 να αναστήσουν με τόσες θυσίες τον νέο Ελληνισμο. Αυτό θα είναι φόρος τιμής και θυμίαμα ευγνωμοσύνης για τη μεγάλη τους θυσία. Μιας θυσίας που πρέπει να αποτελέσει ορόσημο για τη νέα γενιά, ώστε να χαράξει περίλαμπρη τη δική της πορεία!

Αθανάσιος Αθανασίου
Φιλόλογος Γυμνασίου Αμαρουσίου
*Οι εικόνες που πλαισιώνουν την ανάρτηση αποτελούν σύνθεση από μαθητικές δημιουργίες που προέκυψαν ως συμμετοχές σε μαθητικούς διαγωνισμούς με αφορμή την επέτειο των 200 ετών από την επανάσταση του 1821 κατά το σχολικό έτος 2020-2021.