Την Τετάρτη 7 Δεκεμβρίου 2022 πραγματοποιήθηκε η τρίτη κατά σειρά συνάντηση της Σχολής Γονέων 2022-2023 με θέμα:
«Οριοθέτηση: Θέτοντας όρια και κανόνες στα παιδιά»
το οποίο μας ανέπτυξε η κ. Μαρία Ξηρουχάκη, Ψυχολόγος της Διεύθυνσης Ψυχοκοινωνικής Αγωγής και Στήριξης του Ιδρύματος Νεότητας και Οικογένειας της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών.
Η ομιλία πραγματοποιήθηκε διαδικτυακά, για να δοθεί η ευκαιρία συμμετοχής σε ένα μεγαλύτερο αριθμό γονέων για ένα τόσο απαραίτητο, για τη σωστή ανάπτυξη των παιδιών, θέμα. Τον συντονισμό της συζήτησης που ακολούθησε είχε η κ. Κύνθια Πανίτσα, διευθύντρια του Γυμνασίου Ηρακλείου, ενώ ο π. Γεννάδιος Κουτσόπουλος, Αντιπρόεδρος των Εκπαιδευτηρίων και υπεύθυνος της Σχολής Γονέων ευχαρίστησε θερμά την ομιλήτρια και απήυθυνε πατρικές ευχές για την εορτή των Χριστουγέννων. Ακολουθεί μία περίληψη της ομιλίας που ετοίμασε η κ. Ξηρουχάκη και στη συνέχεια τα πιο σημαντικά στοιχεία από τη συζήτηση που ακολούθησε.
Τα Όρια στη Συμπεριφορά των Παιδιών – Θέτοντας τα Όρια στην Πράξη
Οι κανόνες αποτελούν ουσιαστικό μέρος της οικογενειακής δομής και λειτουργίας. Αποτελούν βασικό εργαλείο κοινωνικοποίησης και ενθάρρυνσης, ενίσχυσης της συνεργασίας και της επικοινωνίας στην οικογένεια, ενίσχυσης της αυτοεκτίμησης των παιδιών, του σεβασμού και του αυτοελέγχου καθώς και διατήρησης της ασφάλειάς τους.
Ωστόσο η διαδικασία της θέσπισης των ορίων θεωρείται ιδιαίτερα δύσκολη υπόθεση για τους γονείς. Στα πλαίσια της οικογένειας μιλάμε περισσότερο για όρια, οριοθέτηση και συνεργασία και όχι για τιμωρία. Οι γονείς θα πρέπει να καταφεύγουν σε εκείνο το είδος πειθαρχίας που βασίζεται στην οριοθέτηση και στη συνεργασία, το οποίο είναι πιο ενδεδειγμένο καθώς παρέχει σταθερά και ξεκάθαρα όρια αλλά σε ένα πλαίσιο ελευθερίας, σέβεται την προσωπικότητα του παιδιού, ενθαρρύνει τη λεκτική και συναισθηματική επικοινωνία, επιτρέπει στα παιδιά να έχουν λόγο και να παίρνουν αποφάσεις, δίνει τη δυνατότητα στα παιδιά να κάνουν τις δικές τους επιλογές και να λένε «όχι».
Ως βασικά εργαλεία θέσπισης και διατήρησης των ορίων θεωρούνται η ύπαρξη σαφών και ξεκάθαρων κανόνων, η παροχή λογικών εξηγήσεων για τη χρησιμότητα των κανόνων που επιβάλλονται αλλά και η ύπαρξη σταθερών συνεπειών. Η ανεπιθύμητη συμπεριφορά του παιδιού και η μη τήρηση των ορίων οφείλει να ακολουθείται από σταθερές συνέπειες. Οι συνέπειες από την παραβίαση των ορίων πρέπει να είναι άμεσες, λογικές και κατάλληλες για την ηλικία του παιδιού. Έτσι οι γονείς δείχνουν στα παιδιά τους ότι είναι υπεύθυνα για τις πράξεις τους και τα βοηθούν να αποκαταστήσουν τη βλάβη που προκάλεσαν. Ένας από τους βασικότερους όμως τρόπους ώστε να μάθουν τα παιδιά να συμμορφώνονται με τα όρια και να εκδηλώνουν επιθυμητές μορφές συμπεριφοράς είναι ο έπαινος και η ενθάρρυνση. Είναι σημαντικό οι γονείς ν’ ανταποκρίνονται στις θετικές συμπεριφορές των παιδιών και να τις επιβραβεύουν ενώ στην αντίθετη περίπτωση κάποιες φορές είναι αποτελεσματική η αδιαφορία των αρνητικών συμπεριφορών των παιδιών καθώς ο στόχος είναι να τις ελαχιστοποιήσουμε.
Τα όρια υπάρχουν για να βοηθούν τα παιδιά να μεγαλώσουν με αγάπη, ασφάλεια, αποδοχή, υπευθυνότητα, συνεργασία, αυτοέλεγχο, ελευθερία, αυτοεκτίμηση και όχι για να τα καταπιέζουν ή να τα υπερπροστατεύουν. Τα παιδιά δεν έχουν ανάγκη ούτε από υπηρέτες (ανεκτικοί και χαλαροί γονείς) αλλά ούτε και από τιμωρούς (αυταρχικοί γονείς). Τα παιδιά έχουν ανάγκη από γονείς που θα σταθούν δίπλα τους και θα τα βοηθήσουν να πιστέψουν στον εαυτό τους, να πατήσουν γερά στα πόδια τους και να ενηλικιωθούν έχοντας εμπιστοσύνη στις δυνάμεις τους και την πεποίθηση ότι μπορούν να παλέψουν απέναντι στις δυσκολίες της ζωής.
Εποικοδομητική Συζήτηση με την κ. Ξηρουχάκη
Την ομιλία ακολούθησε πλούσια συζήτηση με πολύ εύστοχες ερωτήσεις από τους συμμετέχοντες. Η κ. Ξηρουχάκη τόνισε ότι όσο πιο ξεκάθαροι είναι οι γονείς στην επεξήγηση ενός κανόνα τόσο πιο εύκολο θα είναι για το παιδί να τον κατανοήσει και να τον εφαρμόσει. Το πρώτο κριτήριο για την εφαρμογή ενός κανόνα και των συνεπειών του είναι η ασφάλεια του παιδιού και στη συνέχεια το επίπεδο ωριμότητάς του (ηλικία, προσωπικότητα, κ.ά.) και αυτό είναι απαραίτητο να το εξηγήσουν οι γονείς στο παιδί.
Η ομιλήτρια υπογράμμισε, επίσης, την αναγκαιότητα της σταθερότητας από την πλευρά των γονέων παρά τις αντιδράσεις του παιδιού, και όπου χρειάζεται να επανεξετάσουν τη λειτουργικότητα του κανόνα. Η επαναδιαπραγμάτευσή του και η εμπλοκή του παιδιού στη διαδικασία, ώστε να προτείνει το ίδιο τους κανόνες για την ομαλή λειτουργία της οικογενειακής ζωής, του δίνει το μήνυμα ότι είναι ενεργό μέλος της οικογένειας και ότι οι γονείς του το υπολογίζουν. Τυχόν αντιδράσεις του σε εφαρμογή των κανόνων μπορεί να σημαίνουν ότι το παιδί έχει κάτι σημαντικό να πει στους γονείς του, ότι ζητάει την προσοχή τους. Επίσης, ιδιαίτερη σημασία να δώσουν οι γονείς στο να μην χαρακτηρίσουν το παιδί όταν δεν τηρήσει κάποιον κανόνα, δείχνοντας έτσι ότι το αποδέχονται σαν προσωπικότητα. Μπορούν όμως να χαρακτηρίσουν την πράξη του, απορρίπτοντας τη συμπεριφορά του. Τέλος, να γίνουν οι ίδιοι οι γονείς το καλό παράδειγμα στην οικογένεια και να μην περιμένουν από τα παιδιά να εφαρμόσουν έναν κανόνα τον οποίο δεν μπορούν ούτε οι ίδιοι να εφαρμόσουν.
