(Δέησις, ψηφιδωτό, Ἁγία Σοφία Κωνσταντινούπολη)

Στην φετινή γιορτή της υπεραγίας Θεοτόκου καταφεύγουμε στην Μητέρα όλων μας, τη μόνη ικανή να μας παρηγορήσει για όσα μας λυπούν, 
να μας προστατέψει απ΄όσα μας απειλούν και μας τρομάζουν,
 αλλά και να μας εμπνεύσει για εκείνα τα υψηλά, που πλάστηκε ο άνθρωπος
 και μπορεί με τις δικές Της πρεσβείες να κατανοήσει και να ποθήσει.  

Θεοτόκος: Ἡ «τήν γῆν οὐρανώσασα, καί τό γένος θεώσασα»!

Σέ ἑπτά λέξεις συνοψίζεται ἡ συμβολή τῆς Θεοτόκου στό μυστήριο τῆς θείας Οἰκονομίας.
Ἔκφραση ὑψηλή, ποιητική.
Προσέγγιση τοῦ προσώπου Της μοναδική.
Κατανόηση τοῦ ἔργου Της ἀποκαλυπτική.

Φανέρωση προσωπική στόν λογιώτατο καί σοφό, δεινό θεολόγο καί διαπρεπέστατο ρήτορα, μέγιστο ὑπερασπιστή τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως, Ἀρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης, ἅγιο Γρηγόριο Παλαμᾶ (Κωνσταντινούπολη 1296 – Θεσσαλονίκη 1359). Στή συνείδηση τοῦ πληρώματος τῆς Ἐκκλησίας μένει ὡς πρόμαχος τῆς ἡσυχαστικῆς παραδόσεως καί διδάσκαλος τῆς θεώσεως.

Δέκατος τέταρτος αἰώνας καί ἡ Ἀνατολική Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ταράσσεται. Σύγκρουση μεταξύ Ἁνατολῆς καί Δύσεως γιά τήν οὐσία τοῦ προορισμοῦ τοῦ ἀνθρώπου καί τοῦ σκοποῦ τῆς ζωῆς ἀναδύεται. Τό ὀρθολογιστική πνεῦμα τοῦ δυτικοῦ μοναχοῦ Βαρλαάμ ἀδυνατεῖ νά συλλάβει καί πολεμάει χλευαστικά τή δυνατότητα τῶν ἀγωνιστῶν μοναχῶν νά φτάσουν στήν κάθαρση ἀπό τά πάθη, στόν φωτισμό τοῦ νοῦ, στή θέα τοῦ  «ἀκτίστου φωτός», ὅπως οἱ Ἀπόστολοι στό Θαβώρ, καί τελικά  νά ἑνωθοῦν μέ τό Θεό, νά φτάσουν στή θέωση. Τό ἐπίγειο δυτικό ὅραμα ἀρκεῖται στήν ἠθικοποίηση τοῦ ἐγωκεντρικοῦ ἀνθρώπου. Ὅλο τό δόγμα τῆς ἐν Χριστῷ σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου καί κατά χάριν θεώσεως ἀπορρίπτεται.

Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς μέ τόν φωτισμό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἀλλά καί τίς σπάνιες πνευματικές ἐμπειρίες, μάλιστα μέ τίς προσωπικές ἐμφανίσεις σ’αὐτόν «σεμνῶς καί παρθενικῶς»,  τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου, φανερώνει στήν ὅλη βιοτή καί τή δύναμη τῶν λόγων του τή μέγιστη ἀλήθεια τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως:

Τή δυνατότητα μετοχῆς τοῦ ἀνθρώπου στίς θεῖες ἐνέργειες καί τελικά τήν πραγμάτωση τοῦ προορισμοῦ του, τῆς ὁμοιώσεως τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν Θεό, τή θέωση.

Στό ἱερό πρόσωπό τῆς Θεοτόκου ὁ ἅγιος βλέπει σαρκούμενο τό μυστήριον τῆς θεώσεως. Καί αὐτό δοξάζει στίς Θεομητορικές ὁμιλίες του. Ἡ «παρ­θενομήτωρ αὕτη μόνη μεθόριόν ἐστι κτιστῆς καί ἀκτίστου φύσεως…  Αὕ­τη τῶν ἐπί γῆς ἡ δόξα, τῶν κατ’ οὐρανῶν ἡ τερπνότης, τό πάσης κτί­σε­ως ἐγκαλλώπισμα» (PG 151, 177AB). Σύνορο ἡ παρθενομήτωρ ἀνάμεσα στήν κτιστή καί στήν ἄκτιστη φύση. Αὐτή στά τῆς γῆς ἡ δόξα, στά οὐράνια ἡ χαρά, τῆς κτίσεως ὅλης πολύτιμο κόσμημα.  Μυστήριον «πιστευόμενον ἀλλ’ οὐ γινω­σκό­με­νον, προσκυνούμενον ἀλλ΄ οὐ πολυπραγμονούμενον», ἀφοῦ μέ αὐτό ἀναδείχτηκε ἡ ἀνθρώπινη φύση ὁμόθεη. Αὐτή ἡ Θεοτόκος ἀποτελεῖ τήν πύλη ἀλλά καί Αὐτή ὁδηγεῖ καί προηγεῖται στήν ὁδό τῆς θεώσεως.

Ἡ Θεοτόκος! Ἡ «τήν γῆν οὐρανώσασα, καί τό γένος θεώσασα»!

Ἡ φράση ἀνήκει στήν ὁμιλία του «Εἰς τήν πάνσεπτον Κοίμησιν τῆς πανυπεράγνου Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου καί ἀειπαρθένου Μαρίας» (Γρηγορίου Παλαμᾶ, ΟΜΙΛΙΑ ΛΖ΄ PG 151, 465D) ἀπό τήν ὁποία ὁμιλία  δημοσιεύουμε μικρό ἀπόσπασμα:

«Μόνη γάρ Θεοῦ καί παντός ἀνθρωπείου γένους στᾶσα μεταξύ, τόν Θεόν ἐποίησεν Υἱόν ἀνθρώπου, υἱούς δέ Θεοῦ τούς ἀνθρώπους ἀπειργάσατο, τήν γῆν οὐρανώσασα, καί τό γένος θεώσασα…

βασιλίς δέ παντός ἐγκοσμίου καί ὑπερκοσμίου κτίσματος ὑπῆρξε τῷ ἀφράστῳ τόκῳ καί οὕτω τούς ὑφ’ ἑαυτήν δι’ ἑαυτῆς ὑψώσασα, καί τό ἐπί γῆς ὑπήκοον οὐράνιον ἀντ’ ἐπιγείου ἀποδείξασα…».

Μόνη (ἡ ὑπεραγία Θεοτόκος) στάθηκε ἀνάμεσα στό Θεό καί ὁλόκληρο τό ἀνθρώπινο γένος, τόν Θεόν Υἰόν ἀνθρώπου κατέστησε καί υἱούς Θεοῦ τούς ἀνθρώπους ἀνέδειξε, τήν γῆ οὐρανόν ἐποίησε, στό γένος τή θέωση χάρισε…

Βασίλισσα γιά κάθε κτίσμα ἐγκόσμιο καί ὑπερκόσμιο ἔγινε μέ τόν τόκο της, τόν ἀνέκφραστο, καί καθώς προσέφερε τόν ἑαυτό της ὕψωσε ὅσους βρίσκονταν πιό χαμηλά ἀπό Ἐκείνην καί τό ὑποταγμένο στή γῆ οὐράνιο  ἀντί ἐπίγειο ἀπέδειξε …

Ἡ Θεοτόκος! Ἡ «τήν γῆν οὐρανώσασα, καί τό γένος θεώσασα»!

Στήν ὑπέροχη αὐτή φράση πού περιγράφεται τό ἱερό πρόσωπο τῆς Παναγίας μας ἀναγνωρίζουμε τήν ὡραιότητα, πού χάρισε στήν ἀνθρώπινη φύση ὁ Θεός καί ἀπέδωσε πάλι σ’ Αὐτόν ἡ Θεοτόκος. Ὥστε στή γήϊνη δική Της φύση  στηρίχτηκε ἡ νοητή σκάλα νά κατεβεῖ ὁ Θεός, κατασκευάστηκε οὐρανός ἀπό γῆ καί ἄνοιξε ὁ δρόμος νά ἀνεβεῖ τό γένος τῶν ἀνθρώπων, τό προορισμένο νά γίνει ὅμοιος θεός.

Ἡ ὑπεραγία Θεοτόκος,ὡς ἄνθρωπος οὐρανώνει τή γῆ ὅπου γεννήθηκε καί ἔζησε καί ὡς συγγενής τῆς Ἁγίας Τριάδος φανερώνει τό Θεό, Αὐτόν, πού προσκαλεῖ στή δική Του δόξα, τή θέωση, τό γένος τῶν ἀνθρώπων.

Ἡ Θεοτόκος! Ἡ «τήν γῆν οὐρανώσασα, καί τό γένος θεώσασα»!